Van huisdier naar hoofdpijndossier

Alle schildpadden die in Nederland leven, zijn begonnen als een huisdier. Er bestaan namelijk geen Nederlandse (inheemse) schildpadden die in de vrije natuur leven. Op het moment dat iemand een schildpad koopt, bij bijvoorbeeld een tuincentrum, dierenwinkel of op Marktplaats, dan heeft iemand een huisdier in huis gehaald. De schildpad is dan dus vergelijkbaar met een hond, kat of konijn. Het is een gehouden dier.  Wil een eigenaar van een gehouden dier afstand doen van dit dier, dan zijn er echter grote verschillen.

Afstand doen van een dier
Wanneer iemand niet meer kan of wil zorgen voor een hond of kat, dan kan de eigenaar het dier naar een asiel brengen om afstand te doen. Als de eigenaar van een schildpad niet meer voor dit dier kan of wil zorgen, dan kan men moeilijker of niet terecht bij een opvang. Daar worden schildpadden vaak geweigerd omdat ze door wetgeving niet aangenomen mogen worden zonder speciale ontheffing (invasieve exoten) of voorzien zijn van de juiste documenten (Cites verklaring). Ook worden schildpadden geweigerd omdat de meeste opvangen geen capaciteit meer hebben om nieuwe dieren op te vangen. Grote kans dat de eigenaar van een schildpad dan ervoor kiest het dier ‘de vrijheid te geven’ en deze buiten in de natuur vrij te laten.

Dumpen van een dier
Wanneer iemand een hond aan een boom vastbindt, dan wordt er direct actie ondernomen. Een gemeente is verantwoordelijk voor alle zwervende gehouden dieren in haar gemeente en betaalt voor het vervoer en de opvang. Dit valt onder de wet Dieren en het Burgerlijk Wetboek. Meestal is deze zorg via een contract uitbesteed aan een dierenambulance. De hond wordt opgehaald door een dierenambulance, opgevangen in het asiel, daar 14 dagen gehouden en verzorgd. Daarna wordt geprobeerd een andere eigenaar voor het dier te vinden.

De waterschildpad die in een vijver of sloot wordt achtergelaten, krijgt deze zorg niet. De meeste dierenambulances rijden niet eens uit om een schildpad uit een sloot te vissen. Ook vallen schildpadden vaak niet onder een contract tussen de gemeente en de dierenambulance, zeker niet als het gaat om de zogenaamde ‘invasieve exoten’. Deze schildpad verliest zijn status ‘gehouden dier’ zodra het beestje buiten gedumpt wordt. Bijna niemand durft er dan meer zijn of haar handen aan te branden.

Verschillende soorten, verschillende regels

Hoewel de meeste mensen het verschil niet zullen zien tussen een Floridasierschildpad en een geelwangschildpad, gelden er hele andere regels voor deze dieren. De geelwangschildpad is een invasieve exoot, terwijl de Floridasierschildpad daarentegen óók een exoot is, maar niet invasief.

De Europese Unie heeft in 2016 de geelwang-, roodwang- en de geelbuikschildpad (lettersierschildpadden) op de Unielijst gezet. Op deze lijst staan de dieren die invasief zijn. Een dier komt op deze lijst als hij zich goed kan redden in de Nederlandse natuur, zich voort kan planten en een gevaar oplevert voor de inheemse dieren en de biodiversiteit. De eigenaar van deze schildpadden mag de dieren nog wel houden. Ze mogen alleen niet meer verkocht worden, er mag niet meer mee gekweekt worden en ze mogen niet ontsnappen. In de natuur uitzetten mag dus al helemaal niet. Helaas zijn er sinds de invoering van deze lijst massaal schildpadden gedumpt in de Nederlandse wateren. Omdat de eigenaren er nergens mee terecht konden of ze voor kwekers niet meer interessant waren.

Toen deze schildpadden op de Unielijst kwamen te staan, zijn er direct door kwekers en importeurs andere soorten (land- en water)schildpadden in Nederland geïntroduceerd. De Floridasierschildpad bijvoorbeeld, die lijkt op de geelwangschildpad. Maar ook de zaagrug, de Chinese Driekiel en de bijtschildpad worden in grote aantallen in Nederland verkocht. Hoewel deze schildpadden dus wel exoten zijn, worden ze door de Europese Unie niet als invasief beschouwd. Dit komt omdat deze schildpadden tropischer zijn en het hierdoor niet overleven in onze koude natuur.

Tekst gaat onder afbeelding door.

Uitsterfbeleid

De Nederlandse overheid gaat uit van een uitsterfbeleid: met een jaar of 50 gaat men ervan uit dat alle schildpadden die in de Nederlandse natuur gedumpt zijn, uitgestorven zullen zijn. Uitgangspunten hierbij zijn 1) ze leven niet lang in de natuur en 2) ze kunnen zich niet voortplanten.

Dat ze niet lang overleven is een feit. Een schildpad in de Nederlandse natuur overleeft maximaal
7 jaar. In die tijd verhongerd hij langzaam. Een schildpad verteert namelijk zijn voedsel pas bij een temperatuur vanaf 18 graden. Is het kouder, dan gaat het dier in een winterrust: het teert hierbij in op zijn reserves. De periode dat het in Nederland 18 graden en warmer is, is voor zo’n (sub)tropisch dier veel tekort (maximaal 2 à 3 maanden per jaar – bron KNMI). Het is dus te koud waardoor hij niet het hele jaar rond kan eten en teert hierdoor langzaam maar zeker weg. Dit is overigens aan de buitenkant amper te zien. Door de schild lijkt er niets aan de hand te zijn, maar binnen in de schild zit een pad die steeds kleiner, magerder en zieker wordt. Bij een hond is duidelijk te zien wanneer het mager en verwaarloosd is, bij een schildpad dus niet.

Uiteindelijk komt het dier te overlijden aan uithongering of het wordt ziek door de parasieten omdat het dier geen weerstand meer heeft. Ook worden ze vaak aangereden: een schildpad gaat in zijn zoektocht naar warmte vaak op wegen zitten (asfalt warmt op).
Dat er weinig dode schildpadden in de natuur worden gevonden komt doordat een dier vaak sterft in het water en daar wegzakt naar de bodem.

Het tweede argument, dat een dier zich niet kan voortplanten, klopt nu nog. Maar als we uitgaan van nog 50 jaar niets doen aan de schildpadden in de natuur (advies ministerie van LNV en RVO), dan is ons klimaat dusdanig opgewarmd, dat voortplanting wél succesvol gaat worden. Dan zitten onze wateren dus vol met schildpadden en is het leed niet te overzien voor de biodiversiteit. Laten we het ganzenprobleem daarbij als voorbeeld nemen: niet ingrijpen in het aantal ganzen maakt dat de aantallen elke 2 jaar verdubbelen. Tien ganzen in het park waren een aantal jaar geleden leuk maar na een paar jaar waren de aantallen niet meer te overzien en daarmee de problemen ook niet!

Unielijst argumenten

Zoals gezegd, komt een dier op de Unielijst te staan als deze zich:
1) kan redden in de Nederlandse natuur;
2) zich voort kan planten en;
3) een gevaar oplevert voor de inheemse dieren en de biodiversiteit.

De eerste twee argumenten kloppen dus niet: een waterschildpad kan maximaal 7 jaar overleven in de Nederlandse natuur waarbij hij langzaam maar zeker inteert op reserves en een langzame, pijnlijke dood sterft. Hij kan zich ook niet voortplanten in de natuur. Hij levert echter wél een gevaar op voor de biodiversiteit.

In die drie maanden (gemiddeld per jaar) dat het meer dan 18 graden is, doen schildpadden zich tegoed van een uitgebreid menu. Schildpadden zijn alleseters: ze eten waterplanten, kikkerdril, kleine insecten en dode dieren. Is er te weinig eten te vinden, dan zullen ze zich tegoed doen aan een soortgenoot. De sloten en vijvers waar veel schildpadden leven laten het effect al zien: de oeverranden zijn kaalgevreten en er is geen enkele kikker meer te vinden. Ook zijn ze een gevaar voor de dijken aangezien ze graag graven. Verder hebben ze meestal parasieten en/of botulisme bij zich wat een gevaar oplevert voor de inheemse fauna.

Dweilen met de kraan open

Aan de voorkant is er een grote stroom van nieuwe dieren: schildpadden kun je in alle soorten en maten kopen in tuincentra, dierenwinkels en online. Meestal worden ze in een opwelling gekocht omdat ze klein en schattig zijn. Ze worden echter snel groot, kunnen wel 50 jaar oud worden en met de stijgende energiekosten blijken ze ook nog een dure kostganger te zijn.

Aan de achterkant zijn er maar weinig opvangen waar schildpadden opgevangen kunnen worden. Er is bijvoorbeeld maar één schildpaddenopvang die nog waterschildpadden opvangt, de rest van de opvangen hanteren een opnamestop omdat ze vol zitten.

Zolang er dus schildpadden verkocht blijven worden die niet naar een opvang kunnen, als de eigenaar niet meer voor ze kan of wil zorgen, zullen de dieren in de natuur gedumpt worden. Zeker wanneer er gecommuniceerd blijft worden dat deze dieren het ‘prima redden’ in de natuur. De eigenaren denken dan oprecht dat ze het dier een plezier doen door het buiten te zetten bij soortgenoten.

Vaak worden er ook onjuiste adviezen aan de telefoon gegeven door meldkamers van dierenambulances. De persoon die belt omdat hij of zij een schildpad ziet, wordt gevraagd of ‘het dier ziek of gewond’ is. Er wordt dus aan iemand, zonder enige medische kennis gevraagd om, vaak op afstand, een medische analyse uit te voeren. Aan de buitenkant is een verwonding vaak niet zichtbaar en dat het dier mager is, is al helemaal niet te zien. Het advies is vaak: ‘laat maar zitten, het dier woont daar met zijn familie’. Soms is dit een kwestie van onwetendheid. Soms, helaas, ook heel bewust. Omdat uitrijden voor een schildpad teveel gedoe is.

Eerlijke communicatie

Helaas worden particulieren met een schildpad waar zij vanaf willen óf die een schildpad buiten zien zitten, vaak verkeerd geïnformeerd. De meest gehoorde foute argumenten:

• Laat maar zitten, een schildpad kan overleven in onze natuur.
  Helaas is er aan de buitenkant van een schildpad (zeker als deze in het water zit) niet te zien hoe mager en ziek hij is. Een schildpad overleeft maximaal 7 jaar in de Nederlandse natuur. En die jaren zijn een grote marteling voor het dier.
• Iemand ziet al zeker 10, 20 jaar dezelfde schildpad in dat water zitten, dus ze overleven wel.
  Een dier overleeft maximaal 7 jaar in de Nederlandse natuur. Als het geluk heeft, wordt het voor die tijd al gevangen en ondergebracht in een opvang. Die ene schildpad is waarschijnlijk een andere schildpad die daar ook is gedumpt.
• Er zitten daar al schildpadden, dus die ene kan er ook wel bij.
  Een schildpad kan al onvoldoende eten vinden. Als er meerdere schildpadden bij elkaar zitten op een plek waar geen of onvoldoende eten te vinden is, dan eten ze elkaar op.
• Een dierenambulance mag geen invasieve schildpadden transporteren.
  Zowel particulieren als dierenambulances mogen invasieve schildpadden vervoeren mits zij concrete afspraken hebben met een opvangcentrum met een ontheffing.
• Zo’n opvang is ook zielig voor zo’n dier, daar zit het in een plastic bak.
  In de opvangen zijn ruime vijvers en binnen- en buitenruimtes aangelegd waar de dieren vrij kunnen rondlopen en/of zwemmen. Ze krijgen daar hun dagelijkse verzorging, voeding en warmte. Ze hebben het daar vele malen beter dan in de vrije natuur.
• De schildpadopvangen zitten vol.
  Dat klopt deels, schildpaddenopvangen zitten al snel vol omdat de dieren lang overleven in een opvang en het aanbod van dieren die in de natuur zitten, groot is. De opvang in Harkema heeft nog ruimte én ambities voor de bouw van een (noodzakelijke) schildpaddenreservaat. Om dit te realiseren is steun vanuit het ministerie, de provincies, de waterschappen en de gemeentes noodzakelijk!